બાળ વિકાસ

બાળ વિકાસનો અર્થ અને વ્યાખ્યા :

• વિકાસ એ સતત પ્રક્રિયા છે.
• વિકાસના પરિણામે, બાળક વિવિધ તબક્કાઓમાંથી પસાર થાય છે. 
• તેમાં શારીરિક, માનસિક અને સામાજિક વિકાસ થાય છે. 
• ટૂંકમાં, તમામ પ્રકારના ફેરફારો બાળ વિકાસ હેઠળ આવે છે.  
• વિકાસના તબક્કામાં આ પરિવર્તન ક્યારે અને શા માટે થાય છે. આ
• કુશળતાના અભ્યાસને બાળ વિકાસ કહેવામાં આવે છે.

બાળ વિકાસ હેતુઓ :

• બાળકનો વિકાસ મહત્તમઅંશે શાળાઓમાં જ થાય છે.
• માટે બાળકને ભાર ન લાગે તેવી રીતે એક પછી એક સ્ટેપથી બાળકને નવું જ્ઞાન આપવામાં આવે છે.
• ટીચરની જવાબદારી આગવી હોય છે.
• એક નાના બાળકને તેની આડવત વિષે ભાન કરાવવા એક શિક્ષક અગત્યની ભૂમિકા ભજવે છે.
• તો ચાલો બાળક વિકાસ માટે ટીચરે ધ્યાનમાં લેવાતા હેતુઓ વિષે જોઈએ.

બાળકના વિકાસનો અવકાશ :

શારીરિક વિકાસ – 

• બાળ વિકાસ અંતર્ગત બાળકના ગર્ભ અવસ્થાથી બાળપણ સુધીના વિકાસનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે.
• અને જો શારીરિક વિકાસ યોગ્ય ક્રમમાં ન થતો હોય તો બાળક ત્યાં છે તે જોવામાં આવે છે. 
• તેથી તેના કારણો શોધીને તેને દૂર કરવાના પ્રયાસો કરવામાં આવે છે.

માનસિક વિકાસ – 

• બાળકોના માનસિક વિકાસનો અભ્યાસ પણ બાળ વિકાસ અંતર્ગત આવે છે.
• આ અંતર્ગત બાળકોની પ્રવૃત્તિઓ અને લાગણીઓનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે.
• કારણ કે આપણે જોઈએ છીએ કે બાળકમાં અનેક પ્રકારના ફેરફારો થતા હોય છે.
• જે માનસિક વિકાસને છતી કરે છે. 
• ઉદાહરણ તરીકે, વસ્તુઓને પકડી રાખવી, વિવિધ પ્રકારના અવાજો બનાવવા.

ભાવનાત્મક વિકાસ –

• બાળકોની વિવિધ લાગણીઓને લગતી પ્રવૃત્તિઓનો અભ્યાસ પણ બાળ વિકાસ હેઠળ આવે છે.
• ભાવનાત્મક વિકાસ અંતર્ગત લાગણી, ઉત્તેજના, પીડા, આનંદ, ગુસ્સો, મુશ્કેલી, પ્રેમ વગેરેનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે. 

સામાજિક વિકાસ – 

• સામાજિક વિકાસ અંતર્ગત બાળકોના સામાજિક વ્યવહારનો અભ્યાસ કરવામાં આવે છે.
• આ વર્તન હેઠળ પરિવારના સભ્યોને ઓળખવા, તેમના પ્રત્યે ગુસ્સો અને પ્રેમ વ્યક્ત કરવો,
• ઘરે આવેલી વ્યક્તિને ઓળખવી,
• અને મોટી ઉંમરના લોકોથી ડરવું, 
• કોઈને કામમાં મદદ કરવી વગેરે સમાવેશ થાય છે.

પાત્ર વિકાસ – 

• અનુભવ એ મનુષ્યના જીવનમાં સૌથી શ્રેષ્ઠ શિક્ષક છે.
• બાળક સાથેની અમુક ક્ષણોનો શિક્ષણ પાઠ તરીકે ઉપયોગ કરો.
• જો બાળક સંપૂર્ણ નિયમનું ઉલ્લંઘન કરે તો કડક શિસ્તના પગલાં લાગુ કરો. 
• તેમના વર્તનના પરિણામો અને તેઓ જે નકારાત્મક અસર કરે છે તેના વિશે કહો. 
• જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે તમારા બાળકને ઠીક કરો અને તેનો સામનો કરો. 
• તેના કોઈપણ ખોટા કામને હળવાશથી ન લો.
• ચોક્કસ પાત્ર પાઠને લગતી ક્ષણો અથવા ઘટનાઓ બાળક સાથે શેર કરો. 
• દરેક ક્ષણનો યોગ્ય ઉપયોગ કરો.

ભાષા સર્જનાત્મકતા વિકાસ – 

• સર્જનાત્મક સમસ્યા ઉકેલવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો.
• તમારા બાળકને એવા ખુલ્લા પ્રશ્નો પૂછો કે જેમાં કોઈ સાચો કે ખોટો નથી. 
• તે શા માટે વિચારે છે તેવું તમને જણાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો
• (સર્જનાત્મકતા, સમજશક્તિ અને ભાષા વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવું). 

• કોઈપણ જવાબને “પૂરતો” તરીકે સ્વીકારો, 
• પરંતુ તમારા બાળકને તેના જવાબોથી પ્રેરણા મળે તેવા વધુ પ્રશ્નો અથવા
• જિજ્ઞાસાઓ સાથે આગળ વધવા માટે આમંત્રિત કરો. 

---